Dağlar ve Özellikleri Dağlar, çevresindeki karasal bölgelerden daha yüksek olan kara kütleleridir. "Dağlık" sıfatı, dağlarla ilişkili olan ve bu tür alanları tanımlamak için kullanılır. Dünya üzerinde birçok dağ bulunmakta olup, bu dağların oluşum nedenleri çeşitlilik gösterir. Bazı dağlar yer kabuğunun sıkışmasıyla, bazıları ise lavların yeryüzüne çıkarak donmasıyla meydana gelir. Yanardağların lavlarının kaynağı, "magma" olarak adlandırılan çok sıcak bir kütledir. Dağların Yeryüzündeki Dağılımı Asya kıtasının %54'ü, Kuzey Amerika'nın %36'sı, Avrupa'nın %25'i, Güney Amerika'nın %22'si, Avustralya'nın %17'si ve Afrika'nın %3'ü dağlarla çevrilidir. Dünya'nın karasal kütlesinin %24'ü tamamen dağlıktır. İnsanların %10'u dağlık bölgelerde yaşamaktadır. Dünya'nın nehirlerinin çoğu dağlık kaynaklardan beslenir ve birçok insan su ihtiyacını dağlardan karşılar. Gezegenlerdeki Dağlar Dağlar yalnızca Dünya'da bulunmaz; diğer gezegenlerde de dağlar mevcuttur. Örneğin, Venüs'te Gila Dağı ve Mars'ta Olympus Mons, Güneş Sistemi'nin en yüksek dağı olarak bilinir. Ay'da 8 kilometre ve Mars'ta 18 kilometre yüksekliğinde dağlar bulunmaktadır, ancak bu dağların yükseklikleri gezegenin yüzeyinden itibaren ölçülmektedir ve Mars'taki dağlar sönmüş volkanlardır. Dünya'nın en yüksek dağları olarak bilinen Himalaya Dağları'ndaki Everest Tepesi, 8.850 metre yüksekliğindedir. Dağların Tanımları ve Yükseklik Ölçümleri Dağlar, bazı kaynaklarda belirli bir yüksekliğin üzerindeki topoğrafik çıkıntılar olarak tanımlanır. Britannica öğrenci ansiklopedisine göre dağlar, çoğunlukla 610 metre üzerinde yükselir. Diğer taraftan, Britannica ansiklopedisi bu kavramı jeolojik bakımdan standartize edilemeyen bir terim olarak ifade eder. Dağın herhangi bir yanına "yamaç" ismi verilir. Bir dağın yüksekliği deniz seviyesinden itibaren ölçülür. And Dağları ortalama olarak 4 kilometre, Himalayalar ise deniz seviyesinden ortalama olarak 5 kilometre yukarıdadır. En yüksek dağ, Himalayalar'da yer alan 8.848 metre yüksekliğindeki Everest Tepesi'dir. Diğer Yükseklik Tanımları Dünya'nın merkezinden en uzakta yer alan zirve, Ekvator'daki Chimborazo volkanıdır. Deniz seviyesinden 6.267 metre yüksekliğe sahip bu zirve, Dünya'nın merkezine Everest'ten daha uzak bulunur. Tabanından en yüksek zirveye çıkan dağ ise Hawaii'de bulunan Mauna Kea'dır ve zirvesi Pasifik Okyanusu'ndan 10.200 metre yüksekte yer alır. Geçmişteki ve Günümüzdeki En Yüksek Dağlar Günümüzde Everest, Dünya'daki en yüksek dağ olsa da, geçmişte daha yüksek dağlar bulunmuştur. Prekambriyen dönemde, şu an küçülmüş olan Kanada Kalkanı 12.000 metre ile en yüksek dağlardan biriydi. Bu dağ, Himalaya ve Rocky Dağları gibi tektonik plakaların çarpışması sonucunda yükselmiştir. Mars'ta yer alan Olympus Dağı, 26 kilometre yüksekliği ile Güneş Sistemi'nde bilinen en yüksek dağdır. Volkanların Güneş Sistemi'ndeki diğer gezegenlerde de faal olduğu bilinmektedir ve bazı volkanlar lav yerine buz püskürtür. Hale teleskobu, Güneş Sistemi'nde bir uyduda yer alan bir volkanın püskürmesini ilk kez kaydetmiştir. |